Op zaterdag 7 september 2019 gaf burgemeester Daphné Dumery het startschot van het herdenkingsprogramma 75 jaar bevrijding van Blankenberge.

Op 9 september 2019 is het namelijk precies 75 jaar geleden dat Blankenberge werd bevrijd van de Duitse bezetter door de Canadese Manitoba Dragoons. Het was luitenant Eric James die als leidinggevende van twee gepantserde voertuigen Blankenberge binnenreed en op die manier een einde maakte aan de Duitse bezetting. Hij zou de eerste ereburger van Blankenberge worden. Het toenmalig stadsbestuur kende hem deze titel toe uit dankbaarheid voor zijn inzet, moed en zelfopoffering. Twee jaar later, in 1946, kreeg ook Stewart Mackenzie de titel van ereburger. Hij was de bevelhebber van het geallieerde leger die na de oorlog hielp met de heropbouw van Blankenberge.

Het Blankenbergs herdenkingsprogramma kent drie luiken. Het richt zich in deze drie luiken op enerzijds het vieren van dit historisch moment in de Blankenbergse geschiedenis en anderzijds de herdenking. Het blijft 75 jaar na datum nog steeds een moeilijk evenwicht tussen vieren en herdenken op dergelijke momenten uit onze recente geschiedenis.

Maar op 9 september 1944 werd er wel degelijk gevierd in Blankenberge. In tegenstelling tot de bewoners van de andere kuststeden kwamen de Blankenbergenaars, toen ze vernamen dat de Canadezen Blankenberge binnenreden, massaal op straat. Stadsarchivaris, Deschoolmeester Pieter, lichtte in het eerste luik van het herdenkingsprogramma tijdens een academische zitting toe hoe luitenant Eric James zich met zijn militair voertuig een weg moest banen door een uitzinnige menigte waardoor hij later dan voorzien op het stadhuis aankwam (toen nog gelegen in de onderwijsstraat) om door de plaatselijke notabelen met de nodige egards maar weliswaar bij kaarslicht (er was op dat ogenblik geen elektriciteit in het stadhuis) ontvangen te worden. De Belgische vlag werd door de Blankenbergenaars tevens massaal uitgehangen. De dankbaarheid van de bevolking ten aanzien van de Canadezen was groot. In 1945 organiseerde Blankenberge een driedaagse herdenking waarin het eren en bedanken van de Canadese Manitoba Dragoons centraal stond. Het toppunt van deze driedaagse herdenking was ongetwijfeld de militaire parade op de grote markt waar kinderen uit verschillende verenigingen van Blankenberge eretekens op de uniformen van hun bevrijders aanbrachten. Deze vorm van herdenken was eerder uniek op dat ogenblik in België. Blankenberge was als stad op dat gebied lichtjaren voor op andere steden. Zeker als men rekening houdt met het gegeven dat de herdenking van de bevrijding van Antwerpen in 1945 zich beperkte tot wat klaroengeschal en gezang. De slag om de schelde en D-day 2.0 op het Nederlandse eiland Walcheren hadden nochtans duizenden slachtoffers, waaronder heel wat Canadese levens, geeist.

Na de historische toelichting van de stadarchivaris kwamen twee Blankenbergse dames aan het woord die de oorlogsjaren en de bevrijding als kind hadden meegemaakt.

Hun terugblik op het leven tijdens de Duitse bezetting in Blankenberge, dat door de Duitsers aangeduid werd als ‘sperrgebiet’, was er één die aan de ribben bleef hangen. Één woord kwam herhaaldelijk terug namelijk schaarste. Schaarste aan voedsel, kolen, onderwijsboeken, vriendschap, speelruimte… De Duitse bezetter maakte van Blankenberge een stad waar argwaan / achterdocht heerste en vrijheid een lang vervlogen droom leek. Beide dames zagen hun jeugd in rook opgaan. Tijd die nooit meer zou kunnen ingehaald worden. Beiden vonden het tevens bijzonder jammer dat ze tijdens de bezetting niet mochten spelen op het strand. In plaats daarvan speelden ze in de loopgraven van de Duitsers ‘oorlogje’. Het strand was tijdens de oorlogsjaren enkel toegankelijk voor Duitsers, collaborateurs en hun kinderen die als bijnaam ‘de zwarten’ kregen.

De uitzonderlijke keer dat de mannelijke Blankenbergenaar toch toegang kreeg tot het strand was het om een ‘pit’ te graven en er een ‘stoake’ in te steken. Deze vorm van versterking van het strand moest een invasie van geallieerde troepen moeilijker maken en werd uitgevoerd op bevel van de Duitse generaal Rommel die belast was met de optimalisering van de Atlantikwall.

Ondanks de bevrijding van Blankenberge op 9 september 1944 was de oorlog voor de inwoners van Blankenberge nog niet onmiddellijk voorbij. De Duitsers verschansten zich namelijk in Zeebrugge en verdedigden de voor beide partijen belangrijke Zeebrugse haven met hand en tand. De bewoners van de koninginnelaan zagen de Canadezen mortieren in hun straat opstellen waardoor de schrik voor een bombardement vanuit Zeebrugge er stevig in zat. Gelukkig kwam het echter nooit zover.

De collaborateurs hadden het na de bevrijding hard te verduren. De dames en heren van het verzet namen op verschillende manieren wraak voor hun daden tijdens de bezettingsjaren. Een gegeven dat beide dames met lede kinderogen zagen plaatsvinden want ondanks de vele ontberingen tijdens de oorlogsjaren was er toch nog plaats voor begrip, compassie en inleving ten aanzien van ‘de zwarten’.

Beide dames hopen dat niemand nog ooit een dergelijke oorlog en bezetting moeten meemaken maar de recente opkomst van het extreems rechtse gedachtengoed boezemt beiden angst in.

Dergelijke getuigenissen en herdenkingsprogramma’s spelen een cruciale rol in het blijven informeren van generaties die de oorlog niet meemaakten en voor wie vrede evident lijkt in een poging om de geschiedenis zich niet te laten herhalen. Blankenberge levert net zoals in 1945 met hun drieledig herdenkingsprogramma hiertoe een belangrijke bijdrage. De stad geeft de bewoners de kans om in de komende twee luiken van het herdenkingsprogramma nog meer zicht te krijgen op de oorlogsjaren in de stad.

Op 12 oktober 2019 opent de WO II expo in De Meridiaan. Deze tentoonstelling zal het verhaal brengen van de bezetting en bevrijding van de Stad Blankenberge aan de hand foto’s, documenten uit de collectie van het Stadsarchief-De Benne, militaria van privéverzamelaars, authentieke nooit eerder vertoonde filmbeelden en videogetuigenissen van inwoners. De toegang tot de expo is gratis. De tentoonstelling is dagelijks te bezichtigen van woensdag tem zondag tussen 14u en 17u en dit tem 8 december 2019.

Naast de expo worden er tevens drie lezingen gepland die elk op hun manier inzoemen op de tweede wereldoorlog.

Zo geeft Kristof Jacobs in een eerste lezing een chronologisch overzicht van de bevrijding van de Belgische kust. Kristof Van Mierop zal in een tweede lezing dan weer het verhaal brengen van zijn grootvader Roger Vyvey die omwille van zijn verzetsdaden in het concentratiekamp Neuengamme terechtkwam.

Werner Brouwers brengt tot slot in een derde lezing een uitgebreide uiteenzetting over de Atlantikwall die na de mislukte geallieerde raid op Dieppe het levenslicht zag.

Het volledige herdenkingsprogramma is terug te vinden op de website van de Stad Blankenberge. Tot op vandaag bevinden zich onder het Blankenbergse strand nog steeds voorwerpen die te linken zijn aan beide wereldoorlogen. De ‘pit en stoaken’ mogen dan al lang verdwenen toch zijn er nog tal van voorwerpen te vinden die terug te brengen zijn tot de Duitse bezettingsjaren zoals knopen, kogelpunten, hulzen, pins… Of hoe Blankenbergse Strandvondsten en metaaldetectie op die manier een belangrijke bijdrage levert inzake herdenking bij het grote publiek.